Bolosće mrějaceje družiny (wurězk)
Smy žiwi w času přewróta. W najwažnišim čłowjeskich stawiznow. Na kóncu euforije postupa. Na spočatku najwobšěrnišich dwělow. Přehódnoćenjow hódnotow. Přibližił je so wulki čas zdźerženjow, čas najwšelakorišich wobchowanjow: wobchowanja měra, žiwjenja, swěta, wobswěta, jeho njeličomnych formow a družinow.
To je čas uniwerselneho stracha, zo móhła so ewolucija k swojemu wuchadźišću wróćić. Čas najradikalnišich hinašich mysli, zo filozofije za dychom hrabaja. Jich dotalne rozmyslowanja, kak bychu sej ludźo na zemi najlěpje žiwjenje zarjadować móhli, wot Platona přez Augustina, Campanella, Thomasa Morusa, Saint-Simona, Bakunina hač k Marxej skónčichu so w předstajenju: Omnia sint communia, wšo njech słuša wšěm. Sony tutych »socialnych swětpolěpšerjow«, kaž jich Ernst Bloch mjenuje, skónčichu so najprjedy jónu z dobrym rańšim wuhladom, jako bě dźeń do toho nawječor na Njewje łódź Awrora wutřěliła. Nětko pak je wulki čas, zo so sony škitarjow družinow započnu: Omnia quae sunt maneant, wšitko, štož je, njech wostanje!
Zhromadne wšitko njesmě so w zanjechanej domjacnosći rozfórmanić. Hewak njezměje omnia-sint-communiatowaršnosć na kóncu ničo wjace rozdźělić. Potom móhło infernaliske smjeće wšěch pře wšě socialne filozofije wudyrić, potom njeje woprawdźe wšo ničo woznamjenjało.
Čas wobchowanjow je zdobom čas zwostatych, małych, tych na zbytne eksemplary redukowanych, socialnych, biologiskich, etniskich. Woni, kotrychž eksemplariske hišće-byće zbožo a strach zdobom woznamjenjetej, začuwaja kaženja a mylenja zašo a wěsćišo hač druzy. Woni, my, ći hišće-bywacy, ći někotři z pisanymi wopušemi, začuwamy a wěšćimy chudobu, prjedy hač je wudyriła. My smy ći, kotřiž móžemy něšto wo strachach rjec, kiž nadpadnu, hdyž so ći historiski kónc bliži.
Za nas je wón předstajomny. Wěmy, kak je, hdyž něšto na kónc dźe. My móžemy bolosće mrějaceje družiny wopisać. Jako wobdźěleni, Nic jako wobkedźbowarjo zdaloka, za kotrychž móhł to jedyn z mnohich přirodnych spektaklow być, wot kotrychž je genezis žiwa: Ći jednu přińdu, ći druzy du, něwěrno, što na tym je! Ně, my so bědźimy z nadzmysłom sebjezdźerženja, z wrótnosćemi Smolinoweje jědle, kotraž w straše, zo móhła wotemrěć, ze zakrasnje wjele hablemi napowěša.
Spjećujemy so přećiwo swojej a cuzej zwjeršnosći. Naše hłuboke přeće, zo směli dale wostać, napołoža nam brěmjo nadawkow, z kotrychž so druzy bětlować njetrjebaja. Dyrbimy so starać wo rěč w swójbje, we wsy a knize, wo ludźi w dźiwadle, wo busy, kotrež jich ze wsow přiwjezu a do nich dowjezu. Nam njemóže (nic kaž Němskemu dźiwadłu) smorže być, kelko dźěłaćerjow a burow w parkeće sedźi. Hrajemy nimale jenož za nich, Němske dźiwadło nimale jenož za nich nic.
Za nas je třiceći lět dołho njewobnowjena žurla wjesneho hosćenca dźěl tysaclětneje etniskeje tragedije, dokelž njemóže so lajska hra jako dźěl narodneje šule wjace wotměwać. Amaterske dźiwadłowe předstajenje pod Wotrowskim hrodźišćom přiwabi same 5000 ludźi na jednym wječoru.
Smy wo chorosći anonymity słyšeli, ale njećerpimy pod njej. Zabawa našich zabawow so cuzym ćežko rozkłasć da.
Wuhlowe jamy, do kotrychž naše wjeski padaja, njemóžemy jako hospodarske wuspěchi zapřimnyć. Widźimy w nich, štož woprawdźe su: najjednoriša a najhłupiša móžnosć technisce wysoko wuwiteho kraja, energiju wudobywać.
Wobsedźimy třeće wóčko. Kiž je jenož nam date. Kiž něštožkuli hinak widźi. Na přikład swět, kajkiž wón po našim doskónčnym wotlěće budźe. Wóčko druheho wida. Slědy zapisawace wóčko. Kiž za njedočinkom a njepočinkom slědźi. Wóčko nadmjezneho dalokowida, regionalneho swětoweho staćana, mikrokosmosa, bjez kotrehož wočakowany zhromadny čłowjeski makrokosmos směšna utopija wostanje. Kaž hajnik měni, zo sej lěs hlada, ale při tym jedyn štom po druhim, najrědši najprjedy, zahinyć da.
Bjez nas w lěsu a staće njepóńdźe. Chcemy prašani a prošeni być. Z nami hromadźe je přepruwować, što dźe a što nic.
To měli spisowaćeljo pisać, hrajerjo hrać, molerjo molować.
Njejsmy škitani před konserwatiwnym kičom, kiž wšě přežite hódnoty chwali. Ale za wšě talentowane módre wróny je to wulka šansa.
Jurij Koch: »Ha lećała je módra wróna«, LND 1991